موضوع عام: راهبردهای سیاست خارجی جمهوری اسلامی
موضوع خاص: راهپیمایی اربعین
نام شبهه‌کننده: سولماز ایکدر
منبع انتشار شبهه: سایت زیتون: http://zeitoons.com
هدف‌های احتمالی: اعتبارزدایی از مراسم اربعین، تخریب باورهای شیعی، متهم‌ساختن علمای شیعه و جمهوری اسلامی به فریب مردم.
متن شبهه:
در منابع تاریخی شیعیان، اولین زائران آرامگاه امام سوم٬ خانواده او بودند که در راه بازگشت از شام به مدینه٬ چهل روز پس از واقعه روز دهم ماه محرم سال ۶۱ قمری٬ به زیارت او شتافتند. پس از آن بر اساس روایات شیعیان٬ امامان شیعه به زیارت اربعین می‌رفته‌اند.
تعداد کثیری از علمای شیعه اساسا وجود مراسم «اربعین امام سوم» را رد می‌کنند. از جمله سیدبن طاووس، علامه مجلسی، محدث نوری، شیخ عباس قمی٬ علامه شعرانی، شهیدمطهری، استاد آیتی و سیدجعفر شهیدی.
با این حال طی چند سال اخیر با بمباران خبری جمهوری اسلامی٬ مراسم راهپیمایی اربعین جایگاهی والا یافت؛ در حدی که برخی از شیعیان ایرانی اهمیت این مراسم را در سطح حج می‌دانند.
راهپیمایی اربعین در مقابل حج مسلمانان احکام اصلی ادیان، عموما خاصیتی جامد (توقیفی) دارد و دخل تصرف در آن جایی ندارد. اصول نماز٬ حج٬ روزه و دیگر احکام، چارچوب مشخصی دارد که فرقه‌های مختلف امکان زیادی برای ایجاد تغییر در آن ندارند. نهایت تفاوت در عمل به این احکام در بین فرقه‌های مختلف دین اسلام محدود است به نوع وضو، اذکار و ترتیب حرکات و یا تفاوت زمانی چند دقیقه‌ای برای گشودن روزه؛ چنانکه با تمام تلاش‌های آیت‌الله خمینی و خامنه‌ای شیعیان نتوانستند «برائت از مشرکان» را به عنوان بخشی از مراسم حج جا بیاندازند.
اما واقعه‌ای به عنوان زیارت قبر امام سوم شیعیان در چهلمین روز درگذشت او٬ از چارچوب مشخصی برخوردار نبود و دست شیعیان برای دخل و تصرف یا حتی بدعت در آن باز بود.
پس از شکست رؤیای ساخت «امت واحده»٬ دستگاه تبلیغاتی جمهوری اسلامی بر روی اندیشه ایجاد «تمدن اسلامی- شیعی از هند تا مدیترانه» تمرکز کرد.
اساس ساخت این تمدن بر پررنگ کردن تضاد هویتی بین شیعیان و اهل‌سنت استوار است؛ پس هرچه اهل سنت دارند٬ باید شیعیان همان را یا بهترش را داشته باشند. از جمله مراسم ویژه شیعیان که بتوانند در آن هرچه می‌خواهند بکنند و چه محملی برای نیل به این هدف بهتر از راهپیمایی اربعین!
طی چند سال اخیر زیارت مزار امام سوم شیعیان در چهلمین روز پس از درگذشت او تبدیل شد به راهپیمایی از نجف به کربلا و به مرور گسترش یافت و به راهپیمایی از شهر‌های دیگر به سمت کربلا.
راهپیمایی سال‌های اخیر ارمغان جمهوری اسلامی است تا این مراسم خاص شیعیان در مقابل مراسم حج، که عربستان میزبان آن است، علم شود!
لباس سیاه زائران در مقابل لباس سفید احرام؛ شعار «حب الحسین یجعمنا» جایگزین «اللهم لک لبیک» و مواردی از این دست.
اگرچه مراسم راهپیمایی اربعین بر پایه چند روایت از زیارت خانواده امام سوم شیعیان از مزار او استوار است٬ مراسم راهپیمایی جاماندگان اربعین شاهکاری بدعت‌آمیز است که جز به دست جمهوری اسلامی شکل نمی‌گرفت.
چند سالی است روز بیستم ماه صفر٬ کسانی که نتوانستند برای شرکت در راهپیمایی اربعین به عراق بروند٬ از چند میدان در شهر تهران پیاده به سوی حرم عبدالعظیم حسنی در شهر ری می‌روند. بدون آنکه مشخص باشد، چرا مراسم زیارت تبدیل به راهپیمایی شد و یا چرا کسانی که نمی‌توانند از شهر نجف یا شهر دیگری در عراق به سمت کربلا بروند، می‌توانند قضای آن را به صورت راهپیمایی از میدانی در تهران به سوی شهر ری به جا بیاورند؟!
پاسخ اجمالی:
۱. چنانکه شبهه کننده اعتراف کرده، زیارت اربعین و پیاده‌روی به سمت مرقد امام حسین پدیده‌ای است که ریشه در روایات مذهبی و سنت‌های کهن مذهبی _ ملی شیعیان دارد و جمهوری اسلامی در شکل گیری و استمرار آن دخالتی نداشته است.
۲. مراسم پیاده‌روی اربعین حرکتی مردمی و برخاسته از عشق و علاقه شیعیان و دیگر مسلمانان به خاندان پیامبر و نفرت و دشمنی با ستم و ستمگران از یزید و یزیدیان تا ستمگران امروز و فردای جهان است. مراسم اربعین و راهپیمایی شیعیان از نقاط دور و نزدیک عراق و دیگر کشورها، هرگز بر خاستگاه فرقه‌ای و واگرایانه نبوده و نیست. از این رو شرکت کنندگانی در این مراسم از مذاهب و ادیان و کشورهای دیگر نیز به چشم می‌خورد.
۳. از منظر فقه اسلامی احکام ثابت و اعمالی که شارع مقدس فرم و محتوای آن را خود ابتکار کرده، مثل نماز، روزه، حج و غیره، قابل تغییر نبوده و مسلمانان موظف‌اند آن اعمال را طبق فرمان خداوند انجام دهند. اما در مواردی که موضوع حکم شرعی، ابتکار شارع نیست، بلکه از موضوعات عرفی به شمار می‌رود، تغییر مصادیق موضوع، توسط عرف، ممکن است. مثلا هنگامی که شارع مقدس می‌فرماید: «اقم الصلوه» از آنجا که نماز، عمل اختراعی شارع است، مکلف حق تغییر شکل و محتوای نماز را ندارد، اما هنگامی که خداوند می‌فرماید «ولاتکن للخائنین خصیما» یا امام علی علیه السلام می‌فرماید: «کونا للمظلوم عونا و للظالم خصما»، یاری نکردن ظالم و خائن و یاری مظلوم، موضوعاتی نیست که شارع آن را به وجود آورده باشد و از موضوعات عرفی و تابع شرایط زمان، مکان و ماهیت ظلم و هویت ظالم و مظلوم است. از این رو یاری مظلومی مثل امام حسین و اقدام علیه ظالمی مثل یزید، تابع شرایط زمان و امکانات عرف و مکلفان است. به همین سبب شیعیان و بلکه همه مسلمانان در همه ادوار تاریخ می‌توانند به شکل‌های مشروع و اخلاقی متناسب با زمان و مکان و شرایط خود علیه ظلم یزید و یزیدیان و به حمایت از حسین و حسینان، مراسم‌هایی را برگزار کنند. سنت سیاه پوشی، مناسک سوگواری و شعارهایی که در مراسم اربعین و دیگر مراسم‌های حسینی مطرح می‌شود نمادها و شعارهایی کهن در سنت و منابع اسلامی است و اخیرا پدید نیامده است. ادعای تقابل یا معادل‌سازی نمادها و شعارهای حسینی با مراسم حج، بیش از هرچیز ریشه در توهم و تخیل و کم اطلاعی از تاریخ و معارف شیعه دارد. کافی است که از هرکدام از زائرانی که با عشق و مشقت در مراسم اربعین شرکت می‌کنند پرسیده شود که رنگ لباس، شعار و دیگر نمادهایی که به کار می‌برند برای آنان چه معنایی دارد؟ به جرات می‌توان گفت که اکثر قریب به اتفاق آنان بر ظلم‌ستیزی، وفاداری با آرمان‌های اسلامی _ انسانی و معناهایی از این دست تأکید می‌کنند و هرگز به تقابل یا معادل‌سازی با مراسم حج اشاره نخواهند کرد!
منابع جهت مطالعه بیش‌تر:
۱.طاهرزاده اصفهانی، اصغر، اربعین حسینی، امکان حضور در تاریخی دیگر، گروه فرهنگی المیزان، انتشارات لب‌المیزان.
۲.مؤذنی، علی، کتاب داستانی احضاریه، نشر اسم.
۳.امجدی، کیوان، کتاب داستانی، ستون ۱۴۵۳، نشر فرهنگ اندیشه.
۴.والایی، علی اکبر، کتاب داستانی عمود ۱۴۰۰، نشر احیا.
۵.حسینی نسب، احسان، کتاب داستانی به سفارش مادرم، انتشارات به نشر.
۶.جوادی یگانه، محمدرضا، روایت پیاده‌روی اربعین: روایت مردم‌شناسانه و جامعه‌شناختی از پیاده‌روی اربعین، مرکز پژوهش‌های فرهنگ، هنر و ارتباطات.
ایده‌هایی برای مقابله:
مقاله علمی پژوهشی درباره تحلیل تاریخی – فقهی پیاده‌روی اربعین و زیارت، برگزاری نشست‌های علمی درباره خاستگاه زیارت اربعین و نقش جمهوری اسلامی، تهیه مجموعه مصاحبه‌هایی با صاحب نظران درباره اهمیت راهپیمایی اربعین و نقش آن در تحقق امت واحده و تمدن اسلامی، …
